Çalışma için Covid’in erken evrelerinde Çinli yetkililer tarafından toplanan ve salgının kökenleri hakkında en bedelli bilimsel bilgi kaynaklarından biri olarak görülen numuneler kullanıldı.
Numuneler Ocak 2020’de Çin’in Vuhan kentinde toplanmıştı.
Vuhan’daki hastanelere gizemli bir zatürreyle başvuranların artmasıyla Huanan Deniz Eserleri Toptan Pazarı ile erken bir temas kurulmuştu.
Pazar kapatıldıktan sonra yetkililer, tezgahlar, hayvan kafeslerinin içi ve kesilen hayvanların kürkünü yüzmek için kullanılan ekipmanlar dahil birçok yerden sürüntü örnekleri topladılar.
Bu numunelerle ilgili tahlilleri geçen yıl yayımlandı ve ham datalar öteki bilim insanlarının kullanımına sunuldu.
Şimdiyse ABD ve Fransa’daki bir küme bilim insanı, daha da gelişmiş genetik tahlillerin Covid’in birinci günlerini daha derinlemesine incelemelerine müsaade verdiğini söylüyor.
Bu çalışma kapsamında milyonlarca kısa genetik kod modülünü (hem DNA hem de RNA) tahlil ederek Ocak 2020’de pazarda olan hayvanları ve virüsleri bir nevi yine canlandırmaları gerekiyordu.
Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden Prof. Florence Débarre, “Çevreden alınan numunelerle bu hayvanların DNA ve RNA hayaletlerini görüyoruz ve bu hayvanların kimileri [Covid virüsünün] bulunduğu tezgahlardalar,” diyor.
Cell mecmuasında yayımlanan araştırma sonuçlarında, virüsün pazarda ortaya çıktığı tezini destekleyen bulgular sıralanıyor.
Buna nazaran Covid virüsü ve taşımaya yatkın hayvanların tıpkı yerde olduğu tespit edildi; birtakım sürüntülerde hem hayvanın hem de koronavirüs genetik kodu birlikte gözlemlendi. Bunlar pazarın her yerine eşit bir halde dağılmamış; muhakkak sıcak noktalarda toplanmıştı.
ABD’deki Scripps Enstitüsü’nden Prof. Kristian Andersen, “Tek bir tezgah seviyesinde bile, salgının yüksek olasılıkla kaynağının pazar olduğunu gösteren çok dengeli bir öykü buluyoruz,” diyor.
Ancak, virüsle tıpkı anda tıpkı yerde olmaları hayvanların enfekte olduğunu kanıtlamıyor.
Numunelerde en sık görülen hayvan, rakun köpeğiydi. Deneyler bu hayvanın Covid’i hem yakaladığını hem de bulaştırdığını göstermişti.
Pandeminin potansiyel kaynağı olarak tanımlanan öbür hayvanlar, 2003’teki Sars salgınıyla da ilişkilendirilen maskeli palmiye misk kedisi, beyaz bambu fareleri ve Malaya kirpileriydi. Virüsü yayıp yaymadıklarını görmek için deneyler yapılmadı.
Genetik tahlilin derinliği, pazarda hangi rakun köpek cinslerinin satıldığını belirleyebilmesini sağladı. Bu çeşitler Güney Çin’de yaban hayatında daha yaygın olarak bulunuyordu. Bu, bilim beşerlerine bir sonraki adımda nereye bakacakları konusunda ipuçları veriyor.
ŞÜPHEYE MAHAL BIRAKMAYACAK HALDE KAYNAĞI HAYVANLAR
Araştırma grubu ayrıyeten pazarda bulunan viral numunelerin genetik kodunu pandeminin birinci günlerinde hastalardan alınan numunelerle karşılaştırdı. Viral numunelerdeki çeşitli mutasyonlar incelemek de ipuçları sağlıyordu.
Numuneler, Covid’in pazarda birden çok sefer ortaya çıktığını ve hayvanlardan insanlara iki potansiyel yayılma olayı yaşandığını gösteriyor fakat kanıtlamıyor.
Araştırmacılar, bunun, salgının pazar dışında bir yerde başlayıp pazarda güçlenmesinden fazla pazarın köken olduğu fikrini desteklediğini söylüyor.
Bilim insanları ayrıyeten mutasyonları virüsün soy ağacını oluşturmak ve geçmişine bakmak için kullandı.
Prof. Andersen, “Pandeminin ve pazardaki salgının başladığına inandığımız vakitler örtüşüyor, birebirler,” diyor.
Araştırmalarına nazaran pandeminin birinci günlerinde görülen koronavirüsün tüm genetik çeşitliliği pazarda bulunuyordu.
Arizona Üniversitesi’nden Prof. Michael Worobey, “Bu büyük, gür evrimsel ağaçtaki küçük bir kısım olmaktan çok, pazardaki genetik dizilimler ağacın tüm kısımlarına yayılmış durumda, bu da genetik çeşitliliğin aslında pazarda başladığıyla dengeli,” diyor.
Bu çalışmanın, erken hadiseler ve pazarla ilişkili hastaneye yatışlar üzere öbür datalarla bir ortaya geldiğinde, Covid’in kökeninin hayvansal olduğuna işaret ettiğini söyledi.
Prof. Worobey, “Şüpheye mahal bırakmayacak halde bu türlü ortaya çıktı” dedi ve datalar göz önüne alındığında başka açıklamaların “oldukça hayali, saçma senaryolar” gerektirdiğini belirtti.
“Bence şimdiye kadar delillerin ne kadar güçlü olduğu konusunda bir takdir eksikliği vardı,” diye ekledi.