Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Mersin doğumlu, çiftçi bir alenin kızı olan Gülay Yando (41), ilköğretimin bir kısmı yurt dışında ortaöğretimi Mersin’de tamamladı. Fethiye Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi mevzunu olan Yando, 1999 yılında staj ile başladığı turizm otelcilik kesiminde hâlâ yöneticilik yapmaya devam ediyor. 2018 yılından itibaren yaklaşık 6 yıldır Antalya’nın Manavgat ilçesinde 30 bin metrekarelik alanda çiftçilik yapan Yando, 20 bin metrekare örtü altı muz üretimi, 10 bin metrekare açık alanda zeytin, avokado ve birtakım meyveleri yetiştiriyor. Tıpkı vakitte 50 kw’lik güç üretimiyle hem tükettiği enerjiyi karşılıyor hem de bundan gelir elde ediyor.
Hayatının büyük bir kısmında üst seviye yöneticilik ve danışmanlık yapan Gülay Yando, 20 yıllık turizm bölümündeki deneyiminden sonra kendi işini yapmaya karar verdi. Takvimler 2016 yılını gösterdiğin bu uğurda araştırma, planlama ve yatırım maliyeti programları üzere birçok eğitim ve seminerlere katıldı. Kariyerini ve hayallerini ortak bir noktada buluşturmak tıpkı vakitte birikimini gerçek iş modeli ile pahalandırmak onun için çok değerliydi.
‘3.5 MİLYON LİRA YATIRIM MALİYETİM OLDU’
İnovasyonlardan, özgün fikirlerden ve fırsatlardan yararlanarak neler yapabileceğini araştıran Yando, “Ben bunların hepsini birleştirdiğimde ve öz benliğimi de yapacağım işle harmanladığımda ruhum beni üreticiliğe yani tarıma yönlendirdi. Kendi öz sermayemle yapabileceklerimi araştırırken devlet takviye ve imkanlarıyla karşılaştım. Yapacağım yatırımın yüzde 50’sini bana hibe edeceklerinin taahhüdünü aldım. Tarım Ve Orman Bakanlığı kırsal kalkınma desteklerinden faydalandım ve artık hayallerimin bile üzerinde üretim yapabiliyorum” diye konuştu.
Yando’nun ailesi minimal olarak çiftçilikle uğraşsa da tarıma başlamadan evvel çiftçilikle alakalı pek bir bilgisi yoktu. Ancak bunu sorun etmedi. Bilmediği şeyi bir bilene sordu ve alanında uzman ziraat mühendislerinden takviye alarak üretiminin birinci yıllarını muvaffakiyetle tamamladı. Gelişimiyle ilgili süreci çiftçi Yando şu sözlerle paylaştı:
“Hangi dal olursa olsun proje öncesi araştırma, yapılacak işin gereksinimlerinin yanlışsız belirlenmesi ve bu gereksinimleri karşılayabilecek donanıma sahip olmak, yapacağımız işin sürdürülebilir olması epeyce kıymetli. En değerlisi de ürettiğimizi pazarlayabilecek stratejileri uygun gözetmek gerekiyor. 2018’de yatırım maliyeti bana 3.5 milyon lirayken şimdilerde 15 milyon lira.”
‘KADINLARA NAZARAN OLMADIĞINI, ZİYAN EDECEĞİMİ SÖYLEDİLER’
Tabii ki büyümek ve gelişmek bu kadar kolay değildi. Motivasyonunu düşürecek birçok şey de oldu. Daha işin araştırma kademesinde fikrini paylaştığı arkadaşları ona, bu işi asla yapamayacağını, bayanlara nazaran olmadığını, anlamadığı bir işten ziyanlı çıkacağını söylemişlerdi. Ancak Gülay Yando’yu çok yeterli tanıyan ve başına koyduğu her şeyi yapabileceğine inanan arkadaşlarının dayanaklarıyla de motivasyonunu korudu. “Ben çalışan bir bayan olduğum için seradaki işlerimi beraberinde yürütmek durumundaydım” diyen Yando, “Otelden kadro elbise ve topuklu ayakkabıyla çıkıp seraya geçtiğimde çoğunlukla ayakkabımı bile değiştirecek o küçücük vakti bulmazdım. Mecburen tarlada ve sera içerisinde topukluyla dolaştığım içim bir mühlet sonra adım topuklu çiftçiye çıktı” ifadelerini kullandı.
‘ERKEK İŞİ DEDİKLERİNİ TEK BAŞINA YAPMAK ÇOK GÜZEL’
Her işin zorluklarının ve risklerinin olduğuna dikkat çeken Yando, “Önemli olan bunları görebilmek ve tedbir almak. Çiftçilik birinci bakışta güç gelebilir lakin eskiye göre daha kolay. Şayet sistemi âlâ kullanılır ve teknolojiden yararlanırsanız işinizi yüzde 50 hafifletmiş olursunuz. Benim seram çağdaş bir sera, teknoloji çağından faydalanıyorum. Telefonla uzaktan tek tuş ile seranın içindeki tüm aksiyonları yönetebiliyorum. Isı pompasıyla yenilenebilir güç kaynakları kullanarak sera içindeki iklimlendirmeyi sağlıyorum. Çağdaş iş makinalarıyla vücut personelliği gerektiren işleri hafifletiyorum” diyerek şu tabirleri kullandı:
“İşinizi yeterli takip ederseniz ve oluşabilecek aksilikleri öngörebilirsiniz, bu da sizi muvaffakiyete ulaştırır. Her işin zorlukları vardır kıymetli olan sürdürülebilir, çevreci, yenilenebilir eserleri üretmek. Ben sürdürülebilir tarım ve çevreyi müdafaa şuurunda hareket ediyorum. Tarımda şuurlu hareket etmek ve yeniliğe açık olmak AR-GE çalışmalarıyla yeni trend eserleri kovalamak sizi pazarda bir adım önde tutacaktır. Ben kendi işlerimin işçisiyim hiçbir vakit rehavete kapılmadan yapılabilecek tüm işleri yüksünmeden yaptım. Tarımın en sevdiğim yanı, üretim heyecanı ve bayan olarak birçok kişinin başaramazsın dediği, bunlar erkek işleri dediği işi tek başıma yapabilmek. Sabahları seranın içinde tatlı bir çiçek kokusu olur, işte bunu soluduğum vakit dünyanın en keyifli insanı oluyorum.”
‘YILDA 180 TON MUZ ÜRETİYORUZ’
Yaptığı işin yatırım maliyeti yüksek olsa da âlâ bir gelirinin olduğunu söyleyen Gülay Yando, “Tarımı tavsiye ediyorum fakat farklı tropik meyve ve farklı yelpazede üretimin şu periyotta daha gerçek yatırım olacağına inanıyorum. Bu işe yeni başlayacaklar, öncelikle sevmeyecekleri keyif almayacakları işi yapmasınlar. Kendilerini heyecanlandıran işlerin peşinden koşsunlar. Bütçelerine nazaran hareket etmeleri çok kıymetli. Hayal kurmak hoş olsa da olmayacak hayallerin peşinden koşup vakit kaybetmesinler” tavsiyesinde bulundu.
“Türkiye’deki zenginlikler saymakla bitmez” diyen Yando, “Toprak verimliliği, suyun istikrarı, hava kalitesi çok yeterlidir. Bunlarla birlikte yetiştirdiğiniz eserin kalitesi ve bitki verimliliği artıyor. Lezzet açısından epeyce varlıklı meyve zerzevat yetiştiriciliği yapılıyor. İşim gereği dünyanın birçok ülkesine gidip birçok dünya meyvesini tatmış bir kişi olarak söylüyorum Türkiye’deki lezzet öteki ülkelerde yok. Biz şu anda yılda 180 ton üretim yapıyoruz” diyerek kelamlarını şöyle noktaladı:
“Ancak üretim maliyetleri, lojistik serüveni, lojistik maliyetleri, ülkeler ortası aralar ve kurallar hepsi bir ortaya geldiği vakit Türkiye eserleri gerçek pahasını maalesef bulamıyor. Otellerde 45’in üzerinde millete hizmet veriyoruz, yiyecek bölümünün temel muhtaçlıklarını mahallî eserlerle karşılıyoruz. Otellerde tüketilen yerli üretim meyve, sebzeler hakkındaki lezzet yorumlarını şahsen işitiyorum. Türk mutfağını bu güne kadar tanınan yapan şeyin temelinde de lezzetli yerli sebzeler yer alıyor.”